Ở Việt Nam, đèn chiếu sáng LED đang được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực: chiếu sáng gia đình, siêu thị, tòa nhà, đường phố, quảng cáo,…Tuy nhiên, do giá thành đầu tư cao, thời gian thu hồi vốn kéo dài, các Tiêu chuẩn, Quy chuẩn đèn LED chưa thống nhất, nên tỷ lệ đèn LED trên hệ thống chiếu sáng công cộng tại các đô thị, đường giao thông còn thấp; quyền lợi người tiêu dùng bị xâm hại do hàng giả, hàng nhái,… Ghi nhận về thực trạng trên, chúng tôi đã tổng hợp một số ý kiến phản ánh từ các nhà sản xuất, phân phối, tiêu dùng xung quanh vấn đề trên.
Thuận lợi khi đầu tư, sử dụng
Theo anh Hoàng Văn Linh cán bộ kinh doanh Công ty cổ phần TTZ Việt Nam ở số 48, ngõ 56, phố Lê Văn Hiến, phường Đức Thắng, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội cho biết: Đèn chiếu sáng LED với nhiều tính năng vượt trội so với đèn chiếu sáng truyền thống trước, đèn LED tiết kiệm từ 40% đến 50% điện năng tiêu thụ,tuổi thọ 30-50.000 h tùy thuộc vào chất lượng bộ đèn, tính chất và yêu cầu chiếu sáng cụ thể. Do đèn LEDnhẹ, chịu va đập trong môi trường tự nhiên, hiệu suất phát quang cao, màu sắc trung thực,tích hợp với các ứng dụng công nghệ internet, thiết kếlinh hoạt, dễ lắp đặt, thi công,…
TTZ Việt Namlà đơn vị chuyên phân phối sản phẩm LED nhập khẩu chính hãng Kosoom (đã xuất khẩu sang trên 30 nước Châu Âu, Châu Á ). Để giúp người tiêu dùng tiếp cận, được sử dụng hàng thật chính hãng, cùng với các chính sách của Cty mẹ, TTZ VN luôn tư vấn, đáp ứng,đảm bảo với khách hàng về chất lượng của đèn LED theocác tiêu chuẩn quốc tế của Kosoom:ISO 9001-2008, CE, RoHS, GB7000.201-2008; GB7000.1-2007 và các tiêu chuẩn, quy chuẩn TCVN của Việt Nam.Việc dán tem nhãn hàng hóa và dán Nhãn năng lượng bắt buộc cho đèn LEDđầu năm 2020sắp tới, đây là cơ sở giúp minh bạch thị trường, giúp cho các DNchân chính có cơ hội phát triển, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.

Bà Phạm Thị Lan (nguyên cán bộ tư vấn, sở xây dựng Hà Nội về hưu) ở số 6, ngõ 119 đường Hoàng Cầu, Q. Đống Đa, Hà Nội kể với chúng tôi: Năm 2014, khi sửa lại nhà cũ, gia đình tôi đã thay thế toàn bộ bóng đèn hệ thống chiếu sáng cũ (đèn huỳnh quang, compact) bằng đèn tuyt LED và LED tròn của các hãng Việt Nam và Trung Quốc(vì theo tư vấn đại lý bán hàng: bóng Trung Quốc rẻ gần một nửa tiền, mà sáng như nhau). Sau khi lắp đặt, tiền điện hàng tháng gia đình tôi đã giảm gần 500,000 đồng (khoảng 30%), so với hệ thống đèn cũ trước.Về chất lượng, bóng Trung Quốc hầu hết sau 6 tháng là bị tối dần, nháy và hỏng, còn bóng Rạng Đông và Điện Quang đến giờ vẫn sáng tốt. Năm 2018, tôi làm nhà mới ở Hoàng Cầu, qua tư vấn của kiến trúc sư và các hãng bán hàng, gia đình đầu tư toàn bộ bằng đèn LED, theo thiết kế chiếu sáng thông minh.Tổng đầu tư, gần 30 triệu đồng, toàn hàng LED chính hãng: Rạng Đông, Điện Quang, Phillip, nếu tính giá thành đầu tư so với năm 2015, rẻ gần một nửa, mà lại được hãng cam kết bảo hành về chất lượng và thời gian.
Ông Nguyễn Thanh Thủy, kiến trúc sư, Cty tư vấn, thiết kế xây dựng Hoàng Long, tập đoàn Hồng Hà cho biết,Với các đặc tính của đèn LED: tiết kiệm điện, ánh sáng định hướng cao, màu trung thực, đa dạng chủng loại, bền nhẹ, tuổi thọ cao, an toàn, thân thiện môi trường,… tạo thuận lợi cho người thiết kế rất nhiều về mặt sáng tạo, đảm bảo chất lượng chiếu sáng cho người sử dụng, nâng cao giá trị kỹ, mỹ thuật của công trình. Ngay từ những năm đầu 2000, trong các công trình biệt thự, tòa nhà cao cấp, theo yêu cầu của chủ đầu tư, chúng tôi đã thiết kế đưa đèn LED chiếu sáng các chức năng sử dụng trong nhà đến sân, vườn, đường giao thông.Thời điểm đó, Việt Nam chưa có các tiêu chuẩn, quy chuẩn đèn LED cụ thể trong xây dựng, nên chúng tôi áp dụng theo các tiêu chuẩn đèn LED nước ngoài, điều đó gây tốn kém cho chủ đầu tư, người sử dụng và người dân ítcó cơ hội được dùng đèn LED. Nay đã có nhiều DN trong nước: Rạng Đông, Điện Quang, Hapulico, Duhan,… sản xuất được nhiều sản phẩm LED, đạt các TCVN và quốc tế. Cùng với các quy đinh của Chính phủ trong các công trình xây dựng, chiếu sáng mới phải đầu tư, lắp đặt, sử dụng đèn LED TKNL;Việc hoàn thành xây dựng 3 Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) cho đèn LED, gồm: Phương pháp thử nghiệm bóng đèn LED, bộ đèn LED và môđun LED; Dự đoán độ duy trì quang thông dài hạn của nguồn sáng LED và Đèn LED – Hiệu suất Năng lượng; Hoàn thành 02 tiêu chuẩn TCVN về chiếu sáng LED đường phố và đường hầm đô thị, Quyết định của Chính phủ về DNLL các sản phẩm LED là cơ sở pháp lý,giúp chúng tôi rất nhiều trong việc tư vấn, thiết kế. Đây là cơ hội tốt không chỉ cho người dân được dùng nguồn sáng đèn LED chất lượng tốt, tiết kiệm điện mà còn là cơ hội thúc đẩy ngành chiếu sáng VN phát triển, giảm bớt khí phát thải và bảo vệ môi trường.

Rào cản, thách thức
Theo ông Đỗ Hải Triều, TP Thị trường Cty CP bóng đèn Phích nước Rạng Đông, khó khăn lớn nhất của thị trường sản phẩm LED hiện nay là thiếu minh bạch, hàng trăm hãng LED Trung Quốc chất lượng thấp, giá rẻ, đưa hàng nhập lậu, trốn thuế đang tràn ngập thị trường Việt Nam. Nhiều trăm tổ sản xuất, doanh nghiệp nhỏ nhập linh kiện chất lượng thấp Trung Quốc, lắp ráp, sao chép kiểu “copy mù” tung hàng ra thị trường với bao bì choáng ngợp tuổi thọ trên 50.000 giờ, 100.000 giờ, đèn công suất 2w, ghi nhãn 5w với đủ thứ siêu sáng, siêu bền, siêu tiết kiệm.Bên cạnh đó quản lý thị trường thiếu cơ sở, hiểu biết về sản phẩm đèn LED để ngăn chặn, bảo vệ người tiêu dùng.Các bộ quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về chất lượng sản phẩm cho đèn LED chưa đầy đủ.Công tác tuyên truyền chưa được chú trọng thúc đẩy, thiếu đồng bộ, mới tập trung tuyên truyền về những đặctính nổi trội của đèn LED, chưa giúp người tiêudùng phân biệt được hàng giả, hàng thật.Công tác tuyên truyền chưa chú trọng việc phân tích xu hướng phát triển của ngành công nghiệp LED trên thế giới mới giúp cho các doanh nghiệp chiếu sáng trong nước có những hướng đi phù hợp.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Chiếu sáng và thiết bị đô thị (Hapulico) cho rằng: công nghệ đèn LED trong chiếu sáng đô thị đã khẳng định ưu thế vượt trội so với các loại nguồn sáng truyền thống, song mới chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ trên hệ thống. Tại Hà Nội, Hapulico đã lắp đặt gần 5000 bộ đèn LED, chiếm tỷ lệ 3,8% trong tổng số đèn chiếu sáng công cộng (CSCC) do công ty quản lý. Cũng theo ông Tuấn, để đạt được mục tiêu tiết giảm chi phí cho ngân sách thành phố và bảo đảm công tác CSCC, làm đẹp cho Thủ đô, thời gian qua, UBND TP Hà Nội đã chỉ đạo tăng cường sử dụng đèn LED trong hệ thống CSCC, nhưng vướng mắc lớn nhất hiện nay là giá thành của đèn LED còn cao, gấp khoảng 3 lần so với một bộ đèn truyền thống có cùng tính năng. Trong khi, giá điện CSCC được Nhà nước trợ giá khoảng 1.671đ/kWh trước VAT. Do vậy, vốn đầu tư ban đầu của doanh nghiệp xã hội hóa rất cao, thời gian hoàn vốn bằng nguồn tiết kiệm điện năng kéo dài.
Theo các chuyên gia của Hội Chiếu sáng Việt Nam, việc ứng dụng đèn LED vào chiếu sáng đô thị đại trà vẫn còn nhiều khó khăn, rào cản và thách thức tại các đô thị trên cả nước, tỷ lệ sử dụng đèn LED đa số dưới 1%.Nguyên nhân là do tuổi thọ đèn LED được một số nhà sản xuất công bố khoảng 50.000-80.000 giờ, nhưng khi vận hành ngoài trời, chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, chỉ còn khoảng 15.000 giờ. Đặc biệt, khả năng thay thế, lắp lẫn thiết bị linh kiện giữa các nhà sản xuất khác nhau rất thấp, gây khó khăn trong quá trình vận hành, sửa chữa. Mặt khác việc chiếu sáng bằng đèn LED tại các địa phương chưa được giám sát, kiểm tra, còn thiếu quá nhiều các quy định chung về quản lý, đặc biệt thiếu các quy chuẩn, quy định riêng về chiếu sáng LED cho đường phố, khu vực công cộng,…Việc chiếu sáng đèn LED tại một số đô thị đang có nguy cơ gây ô nhiễm ánh sáng, làm ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng, mất an toàn giao thông.
Hệ thống chiếu sáng đường Thanh Niên, Q. Ba Đình, Hà Nội sẽ được thay thế bằng đèn LED tiết kiệm điện. Ảnh: Nguyễn Tuấn
Trợ sức từ Dự án LED
Để giải quyết những rào cản trên, Dự án “Phát triển và Thúc đẩy Công nghệ LED cho Chiếu sáng chung ở Việt Nam” (Dự án LED) do Trung tâm Phát triển công nghệ cao (HTD) thuộc Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam (VAST) thực hiện đã có nhiều chương trình hỗ trợ kỹ thuật cho Ngành chiếu sáng LED Việt Nam (CSVN) về chính sách, tiêu chuẩn, công nghệ, đào tạo, thị trường, truyền thông,…
Kết thúc năm 2018, Dự án LED đã và đang tiến dần tới đích các mục tiêu đặt ra. Dự án đã thực hiện một khối lượng lớn công việc: Hỗ trợ Bộ Công Thương thực hiện thí điểm Chương trình dán nhãn & Chứng nhận năng lượng hiệu quả (NLHQ) cho các sản phẩm chiếu sáng LED; Hỗ trợ Bộ KH&CN ban hành 4 tiêu chuẩn quốc gia cho một số sản phẩm chiếu sáng LED và Nâng cao năng lực Trung tâm Quatets-I trong việc đo lường và kiểm tra các sản phẩm LED; Hỗ trợ Bộ Xây dựng biên soạn, đề xuất 02 tiêu chuẩn chiếu sáng LED đường phố và đường hầm đô thị; Nâng cao năng lực nhân sự cho ngành chiếu sáng về úng dụng công nghệ chiếu sáng LED; Thực hiện 10 Dự án trình diễn chiếu sáng đèn LED trong nhà và ngoài trời; Hoàn thành việc thu thập, xây dựng bộ dữ liệu: phân tích, đánh giá về tình hình sản xuất và thị trường các sản phẩm chiếu sáng LED tại Việt Nam; Thúc đẩy các hoạt động truyền thông về ý nghĩa, mục tiêu hoạt động của Dự án LED. Các kết quả, hoạt động trên, đã hình thành hệ thống cơ sở pháp lý về tiêu chuẩn kỹ thuật trong việc đo lường, xác nhận chất lượng đèn chiếu sáng LED, giúp nâng cao năng lực điều hành, quản lý của Nhà nước, nâng cao năng lực các đơn vị sản xuất đèn LED trong nước. Đồng thời, kết quả trên giúp định hướng đi và thị trường cho các doanh nghiệp theo hướng phát triển bền vững, nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích sử dụng đèn LED, giảm lượng khí phát thải, chung tay bảo vệ môi trường. Kết quả trên đã và đang tạo đà cho ngành CSVN phát triển tiến kịp với sự phát triển công nghệ của ngành LED các nước.